Verschillen tussen werknemers
Onderzoek onder werknemers met borstkanker (Tiedtke et al, 2011) toonde aan dat zij hun arbeidsongeschiktheid op verschillende manieren kunnen ervaren. Uit gesprekken met ervaren professionals in de zorg is gebleken dat dit zeker ook voor andere soorten kanker kan gelden.
De drie totaal verschillende ervaringen van vrouwen die terugblikten op hun situatie zijn:
- Ontwrichting van het leven.
- Heel moeilijke episode in het leven.
- Betekenisvolle periode.
Als je dit weet en de verschillen herkent, kun je je werknemer ook beter begrijpen en ondersteunen. Iemand die zijn ziekte als 'ontwrichtend' ervaart heeft misschien meer emotionele steun nodig. Iemand die zijn ziekte als een moeilijke, maar voorbijgaande 'episode' ervaart, is wellicht meer gebaat bij een zakelijke benadering gericht op praktische steun. De laatste wil misschien meer delen of er meer over praten.
Afwezig op het werk
Ontwrichting
Ervaring voelt als ontwrichting:
- Verlies en wanhoop.
- Alles is afgenomen.
- Geen toekomst zien.
Tips voor een gesprek met je werknemer als deze zich wanhopig voelt en geen toekomst meer ziet:
- Luister aandachtig en benoem de emoties ("je bent boos").
- Geef je werknemer de tijd om zijn emoties de baas te worden.
- Stel open vragen ('wanneer hoor je er meer over", "hoe denk jij erover").
- Wees zo concreet mogelijk als je afspraken maakt en vat alles nog eens samen.
"Geeft mij een week mijn leven van voor de diagnose, weer een week werken, weer de vrouw die ik was. Nu ben ik van alles afgeschreven, alles is weggenomen. Je werk is weg, je collega's zijn weg, je contacten zijn weg, je uiterlijk is weg. Je weet niet wat dat een impact heeft."
Iemand die zijn kankerdiagnose als 'ontwrichtend' ervaart:
- Ziet geen mogelijkheden meer voor de toekomst.
- Voelt zich compleet overspoeld voelen door alles wat wordt meegemaakt.
- Voelt zich aan de zijlijn staan.
- Ondergaat intense emoties.
- Voelt zich belemmerd door verlieservaringen: verlies van werk, verlies van identiteit.
Als je dit herkent in je werknemer, kun je meer emotionele steun geven (begrip tonen, aandacht geven). Deze ervaring van 'ontwrichting' kan echter ook betekenen dat de persoon vanwege de ernst van de ziekte, of gebrek aan steun niet naar het werk kon terugkeren en arbeidsongeschikt is gebleven.
Episode
Ervaring voelt als episode:
- Tijdelijke en ongemakkelijke periode.
- Leven gaat weer verder.
- Vertrouwen in de toekomst.
Tips voor als je werknemer zich vooral op het herstel richt en met vertrouwen vooruit kijkt:
- Vraag hoe het gaat, maar houd de gesprekken meer zakelijk.
- Vraag niet naar gevoelens en emoties.
- Maak - indien mogelijk - praktische afspraken.
- Richt je gesprekken op de terugkeer naar het werk.
"Bij mij was dat gewoon: oké, dat is mij overkomen, ik wil genezen en voor mijn reconstructie gaan en dan is dat wel voorbij. Ja, ik ben daar heel nuchter in geweest. Ik denk daar niet over na. Het was als een gecompliceerde armbreuk, met tijdelijk ongemak."
Iemand die zijn ziekte als een moeilijke, maar tijdelijke episode ervaart:
- Richt zich vooral op het genezingsproces en doet wat gedaan moet worden.
- Verwacht dat het leven weer snel als voorheen zal zijn.
- Is zich volledig bewust zijn van de moeilijke periode die wordt doorgemaakt.
- Voelt zich tevens sterk en presenteert zichzelf als besluitvaardig.
- Probeert positief te blijven.
Als je dit herkent, heeft je werknemer misschien vooral behoefte aan praktische hulp bij de hervatting (aantal uren, soort taken)? Deze ervaring van 'episode' kan ook betekenen dat de persoon weer snel genezen was en probleemloos zijn (eigen) werk heeft kunnen hervatten.
Betekenisvolle periode
Ervaring voelt als betekenisvol:
- Veel reflectie: uiteindelijk zinvolle periode.
- Nieuwe prioriteiten stellen.
- Acceptatie van wat is doorgemaakt.
Tips voor als je werknemer veel betekenis hecht aan wat hij doormaakt en wellicht anders tegen het leven en zijn werk aankijkt:
- Geef gelegenheid om te praten over de ziekte en de terugkeer naar werk.
- Toon begrip voor de mogelijkheid dat je werknemer zijn toekomst anders wil inrichten.
- Stel voor om elkaar regelmatig op de hoogte te houden.
- Neem de tijd om de verschillende opties van terugkeer te bespreken.
- Maak goede afspraken.
"Dat ziek worden heeft mij wel doen inzien dat mijn leven op een punt zat, dat volbracht was. Ik moest een andere richting uit. Dan besef je dat pas. Misschien mag ik dat zo niet zeggen, maar ik moest ziek worden om te kunnen inzien dat ik met iets anders moest beginnen."
Iemand die zijn ervaring van arbeidsongeschiktheid wegens kanker als een betekenisvolle periode beschouwt of beschouwde:
- Denkt veel na.
- Zoekt naar de reden van de ziekte: 'waarom overkwam mij dit'?
- Zoekt naar de positieve kanten ervan: 'ik was ook verkeerd bezig'.
- Probeert die periode te integreren in het leven.
- Breekt met oude gewoonten: 'ik ga het nu anders doen'.
- Gaat meer bewust leven en accepteert wat is doorgemaakt: 'waarom zou mij dit niet overkomen'?
- Voelt zich rijper en gelouterd: 'ik heb er veel van geleerd'.
Als je deze houding herkent in je werknemer, kun je openstaan voor de verhalen, de ervaringen die gedeeld worden. Bied ruimte en tijd daarvoor.
Pink Ribbon
Pink Ribbon heeft in 2016 een folder uitgegeven met specifieke tips voor ondersteuning van een werknemer met borstkanker. Download hier de file PINK-RIBBON-NEW_05755_Folder-A5_NL
Limburgse kankerstichting
Likas heeft in 2012 verschillende brochures uitgegeven - in samenwerking met Kom op Tegen Kanker (toen: Vlaamse Liga tegen Kanker) - om te ondersteunen bij werkhervatting na kanker. Lees er hier meer over: https://likas.pxl.be/projecten/werkhervatting-bij-kanker
Gerelateerde tips
Communicatietips
Als je een kleine KMO bent, met flexibele werknemers die elkaars werk en voorkeuren kennen, volstaat het wanneer jullie elkaar informeel op de hoogte houden. In grote bedrijven vormen beleidsregels vaak de basis om meer formeel te handelen. Onafhankelijk van de grootte van je bedrijf en de cultuur die er heerst, zijn communicatieve vaardigheden nodig.
Soorten steun
Je kunt je werknemer op verschillende manieren ondersteunen:
- Emotioneel
- Praktisch
- Financieel
Wat bespreken als je collega afwezig is?
Wie belt en wanneer? Wie gaat op bezoek en wanneer? Jij, de direct leidinggevende? Collega's? Gaat het alleen om een ziekenbezoek, of wil je het ook over het werk hebben? Maak dat vooraf duidelijk.
Hoe contact houden met je zieke werknemer?
Ook al heb je het druk en is het misschien wat onwennig: blijf contact houden! Maak afspraken over de manier waarop. Wat kun je doen?